8.3 KOD ÇÖZÜCÜLER (Decoders)
8.3.1 Tanım
Kodlanmış bilgi 2'lik sayı sistemindeki bilgidir. 2'lik sayı sistemindeki bilgi anlaşılabilir biçime çevrilemezse insanlar için anlamsız bilgidir. Düşünün cep telefonunuza gelen mesajların 2'lik sayı formatında size gösterildiğini. Bu durum karşısında gelen mesajı anlayamayacaksınız yada mesaj anlamsız olacaktır. Ancak 2'lik formatta gelen mesajın kodu çözülerek anlayabileceğiniz metin formuna dönüştürülürse o zaman gelen mesajı okuyabilirsiniz. Bu kodlanmış bilgileri anlaşılabilir kodlara çevirme işlemini kod çözücü devreler yapar. Kod çözücü devreler kodlayıcı devrelerin tersi işlem yapar.
Bilgisayarların ana kartlarında, diğer mikroişlemci tabanlı
sistemlerde adresleme amacıyla ve 7 led'li gösterge gibi çeşitli çıkış
elemanlarını istenilen biçimde kontrol etmek için kod çözücüler kullanılır.
Dijital sistemlerde bilgiler ikili sayılar olarak temsil edilir ve yapılan işlemler ikili sayılarla
gerçekleştirilir. 'Kod çözücü' (decoder) devresi; kodlayıcı devresinin tersini yaparak, ‘n’
sayıdaki giriş hattından gelen ikili bilgileri maksimum 2n sayıda çıkış hattına dönüştüren
bileşik bir devredir. Diğer bir deyişle; değişik formlarda ifade edilen bilgilerin insanların
kolayca anlayabileceği şekle dönüştürülmesini sağlayan devreler, ‘kod çözücü devreler’
olarak isimlendirilir. Örneğin Şekil 8.17 'deki blok diyagramda görüldüğü gibi N = 4 olsaydı, 4 girişli bir dijital devresinin çıkışından 24
= 16 değişik konum elde edilirdi. Kodu çözülen ‘n’ bitli bilginin kullanılmayan girişleri varsa kod çözücü
çıkışındaki çıkış sayısı 2n ' den az olur.
Şekil 8.17’ da kod çözücü blok şeması görülmektedir.
|
|
Şekil 8.17 Kod çözücü blok şeması |
8.3.2 İki Bitlik Kod Çözücü
İki bitlik bir kod çözücünün 2 girişi 4 çıkışı vardır. Böyle bir devre için girişlerin durumuna bağlı olarak sadece tek bir çıkış doğru olacaktır. Aşağıda 2x4 Kod çözücünün doğruluk tablosu, Lojik diyagramı ve sembolü verilmiştir.
|
Tablo 8.8 2x4 Kod çözücünün doğruluk tablosu |
A |
B |
D0 |
D1 |
D2 |
D3 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
 |
 |
|
Şekil 8.18 Blok şeması ve iki değişkenli kod çözücü |
|
|
Şimdi devrenin çalışmasını inceleyelim. Bunun için aşağıdaki şekillere bakalım. Şekillerde kırmızı çizgilerle belirtilen hatlar lojik 1‟i, siyah hatlar ise lojik 0‟ı gösterir. Buna göre doğruluk tablosundaki durumları tek tek uygulayalım.
Şekil 8.19‟da A=0 ve B=0 durumu görülmektedir. Her iki girişte lojik 0 olduğu için girişlerin değilleri lojik 1 olacaktır. Bu durum altında 1 numaralı VE(AND) kapısının iki girişi de lojik 1 olacağı için çıkışı da lojik 1 olacaktır. Diğer VE kapılarının bir veya iki girişi lojik 0 olacağı için çıkışları da lojik 0 olacaktır. Bu durumda Q0 çıkışı lojik 1 olacaktır. Yani doğruluk tablosunda kırmızı ile işaretlenmiş durum gerçekleşmiş olacaktır.
Şekil 8.20 2 giriş 4 çıkış kod çözücü devresi
Şekil 8.20‟de A=0 ve B=1 durumu görülmektedir. A=0 olduğu için değili lojik 1, B=1 olduğu için değili lojik 0 olacaktır. Buna göre şekle bakıldığında 2 numaralı VE kapısının iki girişinin lojik 1 olduğunu görebiliriz. Bu durumda Q1 çıkışı lojik1 diğer çıkışlar lojik 0 olacaktır.
Şekil 8.21'de A=1 ve B=0 durumu görülmektedir. A=1 olduğu için değili lojik 0, B=0 olduğu için değili lojik 1 olacaktır. Buna göre şekle bakıldığında 3 numaralı VE kapısının iki girişinin lojik 1 olduğunu görebiliriz. Bu durumda Q2 çıkışı lojik1 olur.
Şekil 8.22 2 giriş 4 çıkış kod çözücü devresi
Şekil
8.22'de A=1 ve B=1 durumu görülmektedir. A=1 olduğu için değili lojik 0, B=1
olduğu için değili lojik 0 olacaktır. Buna göre şekil 2.6‟ya bakıldığında 4
numaralı VE kapısının iki girişinin lojik 1 olduğunu görebiliriz. Bu
durumda Q3 çıkışı lojik1 diğer çıkışlar lojik 0 olacaktır
İki girişli kod çözücü devresi olarak 74155 entegresi piyasada bulunmaktadır. 74155 entegresi içersinde iki adet 2’ den 4’ e kod çözücü devresi vardır. Devre ile çalışma yaparken ihtiyaca göre bir ya da ikisi kullanılabilir. Entegre çıkışlarının aktif 0 (tersleyen) olduğu unutulmamalıdır.
 |
|
Şekil 8.23 74155 Entegresi bacak bağlantısı ve lojik görünümü |
|
Tablo 8.9 4155 Entegresi doğruluk tablosu |
SEÇME |
YETKİ |
GİRİŞ |
ÇIKIŞ |
||||
BİLGİ |
|||||||
B |
A |
G1 |
C1 |
1Y0 |
1Y1 |
1Y2 |
1Y3 |
X |
X |
1 |
X |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
X |
X |
X |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
Örnek 8.4 İki giriş dört çıkışlı kod çözücü lojik devresini tasarlayınız.
Burada yine iki girişli devremizin ikili kombinasyonunu alarak (22 = 4) dört çıkış elde ediyoruz. D0=
, D1=B, D2=A, D3=AB şeklinde 4 çıkışa ulaşmış bulunmaktayız.
8.3.3 Üç Bitlik Kod Çözücü
3 giriş 8 çıkış kod çözücü devresinin diğer adı da oktal kod çözücüdür. Bu kod çözücü 2 giriş 4 çıkış kod çözücü gibi kapılarla yapılabilir. Ama bu şekilde hem zaman alır hem de maliyetlidir. Bu nedenle 3 giriş 8 çıkış kod çözme işini gerçekleştirebilmek için 74138 entegresi üretilmiştir. 74138 kod çözücü entegresi hafıza sistemlerinde entegre seçiminde ve benzer amaçlarla diğer elektronik devrelerde kullanılır.
Şekil 8.24 74138 Entegresi pinleri
Üç bitlik kod çözücüde (decoder) üç girişin kodu çözülerek sekiz çıkış üretilir. Her çıkış bu üç giriş değişkenine ait bir minimum terimle tanımlanır. Girişlerin durumuna bağlı olarak sadece tek bir çıkışı doğrudur.
|
Tablo 8.10 Üç bitlik kod çözücü doğruluk tablosu |
Decimal |
A |
B |
C |
D0 |
D1 |
D2 |
D3 |
D4 |
D5 |
D6 |
D7 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
2 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
3 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
4 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
5 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
6 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
7 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
 |
 |
|
Şekil 8.25 Blok şeması ve üç değişkenli kod çözücü |
Örnek 8.5 Üç giriş sekiz çıkışlı kod çözücü lojik devresini tasarlayınız.
Üç bitlik kod çözücüde üç girişin kodu çözülerek sekiz çıkış ürettiğini yukarıdaki tanımımızda belirtmiştik. Yine örneğimizde A, B, C girişlerinin kombinasyonlarını alarak 8 çıkış elde ettiğimizi görmüş bulunmaktayız (23 = 8).
8.3.3.1 Üç değişkenli tek kod çözücüler
|
Tablo 8.11 Doğruluk tablosu |
A |
B |
C |
Q |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
 |
|
Şekil 8.26 Blok şeması |
|
Tablo 8.12 Doğruluk tablosu |
A |
B |
C |
Q |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
|
|
Şekil 8.27 Blok şeması |
 |
|
Şekil 8.28 Çoğunluk kod çözücüleri blog şeması |
|
Tablo 8.13 Çoğunluk kod çözücüleri doğruluk tablosu |
A |
B |
C |
Q |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
8.3.3.4 Azınlık kod çözücüleri (minority decoders)
Üç girişten en fazla 1’i doğru ise doğrudur. Diğer durumlarda çıkış yanlıştır.
 |
|
Şekil 8.29 Azınlık kod çözücüleri blog şeması |
|
Tablo 8.14 Azınlık kod çözücüleri doğruluk tablosu |
A |
B |
C |
Q |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
8.3.4 Yetki Girişli Kod Çözücüler
Kod çözücülerin tamamı olmasa da büyük bir bölümü bir veya birden çok yetki (enable) girişi içerir. Kod çözücü (decoder) sadece yetkilendiğinde (enable girişine gelen Lojik-1 veya Lojik-0 ) kod çözme işlemini gerçekleştirir. Diğer bütün durumlarda kod çözücü (decoder) çıkışları Lojik-1 veya Lojik-0 olur.
Not: Yetkilendirme, çalışılan
kod çözücü özelliğine göre Lojik-1 veya Lojik-0 da olabilir.
|
Tablo 8.15 Doğruluk tablosu |
E |
A |
B |
C |
D0 |
D1 |
D2 |
D3 |
D4 |
D5 |
D6 |
D7 |
1 |
X |
X |
X |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
 |
|
Şekil 8.30 Blok şeması |
Aşağıda yetki girişli 4x16 Decoder olan 4514 entegresinin doğruluk tablosu ve Lojik sembolü verilmiştir. Inhibit (INH) adlı giriş Decoder için yetkilendirme girişidir. Eğer bu giriş Lojik-1’e çekilmezse kod çözme işlemi gerçekleştirilmez ve bütün çıkışlar Lojik-0 olur. Harici bir giriş olan Strobe (ST) devre içindeki bir Latch’e (Mandal - Veri tutucu) çalışmasına kumanda etmektedir. Eğer bu giriş Lojik-1’e çekilmezse diğer girişlerdeki (D, C, B, A) değişim ne olursa olsun eski durum korunacaktır.
|
Tablo 8.16 4x16 Decoder doğruluk tablosu |
ST |
INH |
D4 |
D3 |
D2 |
D1 |
S0 |
S1 |
S2 |
S3 |
S4 |
S5 |
S6 |
S7 |
S8 |
S9 |
S10 |
S11 |
S12 |
S13 |
S14 |
S15 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
X |
X |
X |
X |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
 |
|
Şekil 8.31 4x16 Decoder lojik sembolü |
 |
 |
Örnek 8.8 2x4 decoder ve 3x8 decoder kullanarak 5x32 decoder elde etme
 |
8.3.5 BCD Decimal Kod Çözücü
BCD kodu 0–9 arasındaki Decimal
(Onluk) sayıların 4-Bitlik Binary (İkilik) karşılıklarının yazılması ile tanımlanmış bir kodlamadır. Bu durumda tasarlanacak kod çözücünün 4 giriş hattı olması, BCD kodu 0-9 arasındaki Decimal (Onluk) sayılar arasında tanımlı olduğundan 10 çıkış hattının olması gerekmektedir. Geri kalan durumlar don’t care (dikkate alınmaz durumlar) olarak tanımlanacaktır.
Şekil 8.32 BCD giriş desimal çıkış kod çözücü blok diyagramı
BCD kod çözücü entegresi olarak piyasada 7445 olarak bulunur.. Entegrenin pin
bağlantıları şekil 8.33'de, doğruluk tablosu ise Tablo 8.17'de gösterilmiştir.
Tablo 8.17 7445 entegresi doğruluk tablosu
7445 kod çözücü entegresi BCD (0000)2 ile (1001)2 girişleri verildiğinde çalışmaktadır. (1001)2 büyük bir giriş verilirse çıkışların hiçbiri aktif olmayacaktır. Bunun sebebi desimal çıkış olmasıdır. Desimal sayı sisteminde rakamlar 0 – 9 arasındadır. 9'dan büyük rakam yoktur. Bu yüzden (1001)2'den büyük girişler hatalı giriştir.
Bu entegrede dikkat edeceğimiz diğer bir nokta yetki girişlerinin olmamasıdır.
Entegreye girişler uygulandığında çıkış alınmaktadır. Bunun dışında çalışmasında
diğer kod çözücü entegrelerinden farkı yoktur. Uygulanan BCD girişin karşılığı
olan Y0 – Y9 arasındaki desimal çıkış aktif olacaktır. Entegre aktif 0 çıkışa
sahiptir. Örneğin, BCD (1000)2 sayının desimal karşılığı 8'dir. Bu giriş
uygulandığında Y8 çıkışı lojik 0 diğer çıkışlar lojik 1 olacaktır.
Aşağıda BCD-Decimal Decoder'in lojik diyagramı ve blok gösterimi verilmiştir.
|
Tablo 8.18 BCD-Decimal decoderin blok gösterimi |
A |
B |
C |
D |
D0 |
D1 |
D2 |
D3 |
D4 |
D5 |
D6 |
D7 |
D8 |
D9 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
1 |
0 |
1 |
1 |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
1 |
1 |
0 |
0 |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
1 |
1 |
0 |
1 |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
1 |
1 |
1 |
0 |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
1 |
1 |
1 |
1 |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
|
|
Örnek 8.9
BCD Decimal Kod çözücü devresini tasarlayınız.
BCD kodunun ne işe yaradığı yukarıdaki satırlarımızda belirtilmiştir. Aşağıdaki uygulamamızda 4 girişli devremizin
BCD kodu 0-9 arasındaki Decimal (Onluk) sayılar arasında tanımlı olduğundan 10 çıkış hattının olduğunu görmekteyiz.
8.3.6 BCD-Decimal Decoder
Aşağıda BCD-Decimal Kod çözücü olan 4028 entegresinin doğruluk tablosu ve lojik sembolü verilmiştir.
|
Tablo 8.19 BCD-Decimal Kod çözücü olan 4028 entegresinin doğruluk tablosu |
D |
C |
B |
A |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
 |
|
Şekil 8.34 4028 BCD/DEC Kod çözücü |
Örnek 8.10 BCD' den Artı-3' e kod çözücü
|
8.3.7 BCD Seven Segment Kod Çözücü
Yedi ayrı Led’in uygun bağlanması ile 0-9 arasındaki sayıları görüntüleyebiliriz. Bu işlemi yapan devre elemanına yedi parçalı gösterge (seven segment display) adı verilir. Display led bağlantılarına göre ortak anot veya ortak katotlu olabilir.
 |
|
Şekil 8.35 Seven Segment Display gösterimi |
|
 |
 |
Şekil 8.36 Ortak anotlu display |
Şekil 8.37 Ortak katotlu display |
Aşağıda Ortak Katotlu Display için BCD-Seven Segment Decoder doğruluk tablosu verilmiştir.
|
Tablo 8.20 BCD-Seven Segment Decoder doğruluk tablosu |
Dec |
A |
B |
C |
D |
a |
b |
c |
d |
e |
f |
g |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
2 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
3 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
4 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
5 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
6 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
7 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
8 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
9 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
 |
|
Şekil 8.38 BCD Seven segment kod çözücü |
|
Aşağıda ortak katotlu display için BCD-Seven Segment Decoder olan 4511 entegresinin doğruluk tablosu ve lojik sembolü verilmiştir.
|
Tablo 8.21 BCD-Seven Segment Decoder olan 4511 entegresinin doğruluk tablosu |
INPUTS |
OUTPUTS |
|||||||||||||
LE |
|
|
D |
C |
B |
A |
a |
b |
c |
d |
e |
f |
g |
Display |
X |
X |
0 |
X |
X |
X |
X |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
B |
X |
0 |
1 |
X |
X |
X |
X |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
2 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
3 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
4 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
5 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
6 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
7 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
8 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
9 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
1 |
1 |
1 |
X |
X |
X |
X |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
 |
|
Şekil 8.39 BCD- Seven Segment Decoder olan 4511entegresinin lojik sembolü |
|
8.3.8 Binary-Hexadecimal Kod Çözücü
4 birlik binary sayıyı hexadecimal sayıya çevirir. Devre 4 girişe ve 16 çıkışa sahiptir. Tabloya dikkat edilirse, her 4 bitlik giriş bilgisine göre sadece bir çıkış Lojik-1 değerini alır diğer çıkışlar Lojik-0’dır. Kod çözücülerde kaç tane çıkış olursa olsun sadece bir tanesinin aktif olduğunu unutmamak gerekir. Örneğin ; ‘1000’ bilgisi girildiğinde Q8 çıkışı aktif olur. Eğer çıkışlara LED bağlanırsa Q8 çıkışındaki LED’in yandığı görülecektir.
 |
|
Şekil 8.40 Binary - Hexadecimal kod çözücü blog şeması |
|
Tablo 8.22 Binary-Hexadecimal kod çözücü doğruluk tablosu |
GİRİŞLER |
ÇIKIŞLAR |
||||||||||||||||||||
Hex |
A |
B |
C |
D |
Aktif |
Q0 |
Q1 |
Q2 |
Q3 |
Q4 |
Q5 |
Q6 |
Q7 |
Q8 |
Q9 |
QA |
QB |
QC |
QD |
QE |
QF |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
Q0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
Q1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
2 |
0 |
0 |
1 |
0 |
Q2 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
3 |
0 |
0 |
1 |
1 |
Q3 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
4 |
0 |
1 |
0 |
0 |
Q4 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
5 |
0 |
1 |
0 |
1 |
Q5 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
6 |
0 |
1 |
1 |
0 |
Q6 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
7 |
0 |
1 |
1 |
1 |
Q7 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
8 |
1 |
0 |
0 |
0 |
Q8 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
9 |
1 |
0 |
0 |
1 |
Q9 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
A |
1 |
0 |
1 |
0 |
QA |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
B |
1 |
0 |
1 |
1 |
QB |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
C |
1 |
1 |
0 |
0 |
QC |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
D |
1 |
1 |
0 |
1 |
QD |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
E |
1 |
1 |
1 |
0 |
QE |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
F |
1 |
1 |
1 |
1 |
QF |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
Piyasalarda yetki (etkinleştirme-enable) girişli 4’ e 16 Kod çözücü olan 4514 entegresi vardır. Şekilde VE kapılarıyla yapılmış binary hexadecimal kod çözücü devresi gözükmektedir. Burada 2 girişli VE kapısı entegresi olan 7408 yada 4 girişli VE kapısı entegresi olan 7421 entegresi tercih edilebilir.
 |
|
Şekil 8.41 Binary - Hexadecimal kod çözücü devresi |
